gümrükler ve enflasyon

Amerika Birleşik Devletleri'nde (ABD) tüketici tarafındaki enflasyonu ölçmek için kullanılan iki endeks vardır: tüketici fiyat endeksi (tüfe) ve kişisel tüketim harcamaları fiyat endeksi (kthfe). Farklı madde sepetlerinden farklı yöntemlerle hesaplanan bu endekslerin artışına enflasyon, azalışına deflasyon ve artış hızının azalışına dezenflasyon diyoruz. Bu endekslerin tüm maddelerin fiyatlarından hesaplanan manşet hali ve enerji ve gıda hariç tüm maddelerin fiyatlarından hesaplanan çekirdek hali özellikle önemlidir. Manşet tüfe artışı medyada daha çok yer bulurken çekirdek tüfe ve kthfe artışı ekonomistler tarafından daha çok dikkate alınır. Nitekim ABD'nin merkez bankası Federal Reserve'ün (Fed) yıllık %2 enflasyon hedefinden kastı çekirdek kthfe enflasyonudur.

Aşağıdaki grafikte 2025 Mart'tan itibaren yıllık çekirdek kthfe enflasyonları tahminlerim yer alıyor. Yeni gümrükleri hesaba katmadığım, düşen enflasyona Fed'in vereceği tepkileri, yani faiz indirimlerini ise hesaba kattığım bu tahminlerde çekirdek kthfe enflasyonu ancak Ekim'de Fed'in hedefine düşüyor ve sonra %2 etrafında seyrediyor. Hangi 'yeni' gümrükler? Yeni ABD yönetimi bu güne kadar sayısını unuttuğum kadar gümrük kararı aldı ve ben aşağıdaki tahminlerimde bu kararların hiç birini dikkate almadan hesap yapmaya çalıştım.

Şu an federal fonlama faizinin %4.25-%4.50 aralığında olduğunu düşünürsek önümüzdeki bir yıl içinde Fed'in birçok faiz indirimi yapacağını tahmin edebilirdik gümrük belirsizliği olmasaydı! Grafikte 2025 Mart çekirdek kthfe enflasyonunu %2.5 görüyoruz ama büyük ihtimalle yeni gümrüklerin etkisiyle bundan yüksek bir enflasyon göreceğiz. Peki sonraki aylar nasıl seyredecek?

Yeni gümrüklerin çekirdek kthfe enflasyonunu ne kadar artıracağını kesin olarak bilemeyiz ama bir nokta tahmin edemesek de bir aralık tahmin edebiliriz. Yeni yönetimin aldığı tarife kararlarının çekirdek kthfe enflasyonunu bir yıl içinde 0.5 puan ile 1.5 puan arasında artırması olası. Yani yukardaki grafikteki tahminlere bir yıla yayılacak şekilde en iyimser senaryoda 0.5, en kötümser senaryoda 1.5 puan eklememiz gerekiyor. Kötümser senaryo gerçek olursa enflasyonla işimiz henüz bitmemiş demektir ve Fed'den daha az faiz indirimi beklememiz gerekir. O zaman piyasalar ne olur?

ABD hisse ve kripto piyasalarına yatırım yapanların çekirdek kthfe enflasyonunu dikkate almasında fayda var. Sonuçta Fed bu enflasyon oranına bakarak faiz ve para arzı kararı veriyor. Ne yazık ki yeni ABD yönetimi tarifelerle ilgili hemen her gün bir karar alıyor, yani uzun vade 1 güne kadar düştü. Tarifelerin kendilerinden veya oranlarından çok tarifelerin belirsizliği piyasaları kötü etkiliyor. Piyasaların hiç sevmediği şeylerden biri belirsizliktir. Bu nedenle, önümüzdeki bir yılda riskli varlıklara yatırım yaparken dikkatli olunmalı çünkü belirsizlik tam bitti derken yeniden başlayabiliyor.

---

Gümrük, bir ülkeye giren veya bir ülkeden çıkan maldan alınan vergidir. İngilizcedeki tariff kelimesi ise sadece ülkeye giren maldan alınan vergiyi ifade eder. Son günlere tariff kelimesinden hareketle gümrük için 'tarife' kelimesi de kullanılıyor. Yeni kelimelere veya yabancı dillerden kelime almaya karşı değiliz doğru kullanılması şartıyla. Yani gümrük yerine tarife dense tamam, ama gümrük tarifesi, tıpkı gümrük vergisi gibi yanlış bir ifade.